سوزن دوزی زرتشتی ، که به زرتشتی دوزی یا گبر دوزی معروف است ،  نوعی دوخت است مخصوص بانوان زرتشتی ، که پیشینه آن به پیش از اسلام می رسد و در یزد رواج داشته است . این دوخت با نخ های رنگی بسیار ظریف ابریشمی بر روی پارچه های ریزبافت نقش می شده است . رنگ های مورد استفاده در گبردوزی ، رنگ های روشن و زنده مانند سرخ ، سفید و سبز بوده است .

نقوش متنوعی در این سوزن دوزی به کار می رود مانند نقوش گیاهی ( درخت زندگی ، درخت سرو ، سرو خمیده ، ، گل میخک  ) ، نقوش حیوانی ( طاووس ، خروس ، مرغ ، هدهد و ماهی ) یا نقوش هندسی مانند مربع و دایره . این نقوش به صورت بسیار ریز بر روی پارچه دوخته می شود به طوریکه  کوک های آن به سختی دیده می شود .
دیگر دوخت های به کار رفته در زرتشتی دوزی  شیلونه ، نقطه دوزی ، تنبل دوزی ، کوک دوزی ، یراق دوزی و ساتن دوزی است . برای تزئین درزها و زیبایی کار از شیرازه دوزی استفاده می شود که برای شیرازه دوزی از دوخت هایی مانند : ساقه دوزی ، تو پر دوزی ، زنجیره و دندان موشی استفاده می شود .
در گذشته، اندکی پس از زاده شدن دختر‏، خانواده و به ویژه مادر او به فکر آماده کردن جامه و جهاز عروسی او بودند و کار نخ‌ریسی و بافتن پارچه و دوختن جامه را آغاز می‌کردند و سپس گلدوزی روی آن را انجام می‌دادند . سال‌ها زمان می‌برد تا گلدوزی جامه عروس به پایان برسد بدین ترتیب سوزن دوزی زرتشتی را می توان در جهیزیه های عروس یا لباس جشن یا لباس زنان و مردان زرتشتی جستجو کرد .
سوزن دوزی در قسمتهای مختلف پوشاک زرتشتیان دوخته می شود :
لچک : کلاهک بانوان زرتشتی است که  پارچه ای سه گوش از پارچه های زری و مخمل و ابریشم می باشد که با آستر دوخته می شود، دوگوشه این لچک را که در پشت سرقرار میگیرد بوسیله قیطان به هم می پیوندند .
مکنا : که از پارچه ای رنگین تهیه می شود که طول آن حدود 5/3 و عرض 1متر است و روی لچک استفاده می شود .
شلوار بانوان زرتشتی :
ساقهای این شلوار از تکه های باریک و الوانی تشکیل می شود که  به یکدیگر دوخته شده است وبر روی آن گبر دوزی انجام می گیرد این شلوارها بسیار گشاد بود و بلند تا مچ پا که در کمر و مچ پا به وسیله  بندی جمع می شده است ( مانند شکل زیر )

قسمت بالای این شلوار که سوزن دوزی نشده در زیر لباس پنهان می شود . با وجود جزئیات زیادی که این نقوش دارند اما طول هیچکدام از آنها بیشتر از 5/1 سانتیمتر نیست .
پیراهن بانوان زرتشتی معروف به پیراهن تیر و سیخ : برای تهیه این پیراهن از پارچه های خوشرنگ که تا زانو یا کمی زیر زانو بوده است و قد آن را به صورت عمودی از زیر سینه تا پایین با تکه هایی که به صورت ترک ، ترک و رنگارنگ است ترکیب می کنند و گبر دوزی بر روی این ترک ها انجام می گرفته است . در حال حاضر از پارچه های متداول در بازار استفاده می شود . شکل زیر نمونه ای از پیراهن و شلوار زرتشتی دوزی است

 پیش از این نگاره‌های روی پارچه‌های چیت یا ابریشمی ‌که خود می‌بافتند گلدوزی می‌شد. ولی اکنون از تافته‌های رنگی مثل سبز یشمی‌، زرد قناری، بنفش، زرشکی، آبی، قرمز، مشکی، و پارچه کتانی یا لایی برای استواری بیشتر و آسانی کار سوزن‌دوزی استفاده می‌شود.

نوشته شده در دوشنبه 91/5/30ساعت 12:38 عصر توسط انجمن حامیان تولید و صادرات صنایع دستی و هنرهای سنتی نظرات ( ) |